We worden op verschillende manier geconditioneerd om suiker te eten. Dat gebeurt door onze omgeving, die zich daar waarschijnlijk vaak niet van bewust is. Vervolgens conditioneren wij op onze beurt weer anderen. Zo leren we te troosten of getroost te worden met suiker en koppelen we zonder nadenken suiker aan feestelijkheid. Wanneer je bewust gaat nadenken over zo’n koppeling, ontdek je misschien nog wel meer redenen waardoor je automatisch naar suiker grijpt.

Belonen met suiker 

Nog zo’n duidelijke reden is beloning. Als we een bepaalde prestatie hebben geleverd, vertellen we onszelf dat dat beloond mag worden met taart, snoep, koek, etc. Er valt wat mij betreft al wat voor te zeggen dat de prestatie zelf vaak al voldoende beloning is, maar dat is een ander verhaal. Prestaties belonen zie je overal om je heen: kampioenen krijgen een prijs, werknemers soms een bonus, afgestudeerden een titel.

Belonen met suiker begint vaak al in je jeugd. Wie herkent er niet minstens een van de onderstaande uitspraken?

• “Als je stopt met krijsen, krijg je een snoepje.”
• “Ga nu maar even lief met je zusje/broertje spelen, dan krijgen jullie straks een lolly.”
• “Hier, een lekkere reep chocola van oma omdat je zo’n goed rapport hebt.”
• “De winnaar met zaklopen krijgt een extra grote snoepzak mee naar huis.”

Ik ben mezelf, zoals vele anderen, in de loop der jaren structureel gaan belonen met suiker voor zelfs de kleinste prestaties. Als ik iets voor elkaar had gekregen, ‘mocht’ ik weer naar de supermarkt voor een lading snoep o.i.d. Dat kon aardig uit de hand lopen: een reep chocola voor een jaar goed presteren op school is toch van een iets andere orde dan een halve tas vol snoep omdat ik één tentamen had gehaald. Of mezelf belonen met snoep omdat ik in twee weken twee kilo was afgevallen met veel moeite…

Alternatieven

Net als bij feest en troost kan het ook anders. Als je je eenmaal realiseert dat je aan snoepbeloning doet, naar jouzelf of anderen, heb je alternatieven nodig om je gedrag te veranderen. Als je het echt belangrijk vindt dat prestaties beloond worden (nogmaals, dat is al niet vanzelfsprekend), denk dan na over wat er nog meer als een beloning kan voelen. Wees kritisch, want ik wil je niet sturen richting koopziekte, alcoholverslaving of gokproblemen.

Ik geloof niet dat kinderen zoetigheid nodig hebben als beloning. Tebbe is nu 15 maanden en presteert het een na het ander. Toen hij onlangs leerde lopen, had hij helemaal geen beloning nodig. Hij was zelf dolblij en apetrots met die prestatie en beloont zichzelf met die vrolijkheid en het steeds weer inzetten van die nieuwe vaardigheid. Ongetwijfeld zijn er veel kinderen al gewend aan de link tussen presteren en belonen, maar zoetigheid is echt geen vereiste. Veel kinderen kunnen enorm genieten als ze een mooie sticker of andere typische kleinigheid krijgen. Ik werd op de basisschool blij van steeds weer een ander complimenteus onderschrift als de meester mijn dictee had nagekeken: “Goed zo”, “Prima”, “Uitstekend”, “Netjes geschreven!”.

Natuurlijk, als je echt met iets lekkers wilt belonen, kun je altijd putten uit onze voorraad recepten. Ik denk dat dat nog altijd minder erg is dan suikerproducten geven.

Suikerbeloning op de loer

Ik beweer niet dat het makkelijk is om zo’n beloningsgewoonte te veranderen. Zoals ik schreef heb ik het jarenlang structureel bij mezelf gedaan. Nog steeds moet ik bewust nadenken als ik trots ben op mijn eigen kleine of grote prestaties. Heb ik echt wel behoefte aan zelfbeloning hiervoor? Zo ja, kan het ook iets zijn dat niet tastbaar is? Een knuffel van Anna of Tebbe vind ik bijvoorbeeld ook een geweldige beloning.

Als ik dan toch voor een eetbare beloning voor mezelf kies, probeer ik het zelf te maken, zoals mijn favoriete koekjes. Op die manier is mijn beloning zelf ook meteen weer een kleine prestatie ;)