Op een website als deze kan een artikel over de geschiedenis van suiker eigenlijk niet ontbreken. Wanneer je bereid bent geen suiker meer te eten, gaat het extra opvallen hoeveel suiker er in onze voeding zit. Bij mij kwamen daarom vragen op als: wanneer begonnen we met het eten van suiker? In welk werelddeel werd voor het eerst suiker gegeten? Hoe verspeidde dit product zich daarna over de wereld? Waarom is suiker zo’n veelvoorkomend product geworden in onze voeding? Hier dus een stukje geschiedenis…

Het begin
Voordat men suiker kon halen uit suikerriet of suikerbieten, at men vooral honing om het eten te zoeten. Ook zoete planten en vruchten waren goede en natuurlijke zoetmakers. De eerste suiker werd gegeten in India en omstreken. Daar groeiden namelijk rietstengels, waar de mensen op kauwden vanwege de zoete smaak. Rond 510 voor Christus kregen ze het in India voor elkaar om de suiker uit de suikerrietstengels te halen. Ze persten het sap uit het riet, kookten het tot een bruine stroop en lieten dat vervolgens kristalliseren tot echte suiker. Het precieze recept werd angstvallig geheim gehouden voor omliggende landen. Ze wilden niet dat andere landen dit zoete goedje ook konden maken.

Suiker verspreidt zich
Toen de Arabieren in de 7e eeuw na Christus onder andere India binnenvielen, zagen zij wat er met het suikerriet gebeurde en zij zorgden ervoor dat ze toch het recept te pakken kregen. De Arabieren veroverden vele landen en namen tegelijkertijd hun kennis mee. Zo gingen gebieden als Noord-Afrika en Spanje ook suiker produceren.

Suiker verovert West-Europa
In West-Europa werd geen suiker gegeten tot de 11e eeuw. Toen kwamen de kruisvaarders namelijk in landen terecht waar ze kennismaakten met ‘een nieuw kruid’: suiker. Ze vonden dit erg lekker en namen het daarom mee naar hun eigen land. Daar werd het goed ontvangen. In de eeuwen daarna nam de handel van West-Europa met het Oosten toe en daarmee ook de import van suiker.

Luxeproduct
Suiker bleef lange tijd een luxeproduct. Alleen rijke mensen konden het zich veroorloven en pronkten er daarom ook mee. Ze lieten bijvoorbeeld suikersculpturen maken als decoratie op de tafels van grote diners. Daarnaast werd suiker tussen de 13e en 15e eeuw vaak voorgeschreven als medicijn om je krachten te herwinnen.

Opkomst suikerindustrie in Amerika
Ontdekkingsreiziger Columbus nam in 1492 suikerrietplanten mee tijdens een van zijn eerste reizen. Hij wilde bekijken hoe deze plant groeide in het Caraïbisch gebied. Dit bleek een geweldig idee, want het klimaat is er uitstekend voor het suikerriet. Dit zorgde voor een bloeiende suikerindustrie in Amerika. Hoewel dit veel geld opleverde, zorgde het helaas ook voor ontbossing en slavenhandel in dat gebied.

Het witte goud
In 1750 was suiker nog steeds een luxeproduct. Het was weliswaar veel beter verkrijgbaar (want veel meer verbouwd), maar regeringen hieven belasting over suiker. Niet alleen daardoor werden Europese landen rijk van suiker, maar ook omdat ze zelf suiker gingen bewerken. Dat gebeurde onder andere in Amsterdam. Er werd in Europa zoveel winst op suiker gemaakt, dat ze suiker ‘het witte goud’ noemden. De situatie bleef zo tot het einde van de 19e eeuw. Toen werden de belastingen verlaagd of zelfs opgeheven, waardoor suiker goed betaalbaar werd voor de gemiddelde burger.

De suikerbiet werd populair
Een scheikundige uit Berlijn ontdekte dat in suikerbieten dezelfde suiker voorkomt als in suikerriet. De suikerbiet werd pas echt een belangrijke suikerbron toen Napoleon alle handel met Groot-Brittannië blokkeerde om Engeland te treffen. Zo was de import van suikerriet moeilijk en ging men in Europa over tot het zelf verbouwen van suikerbieten. Hierdoor was in 1880 de suikerbiet de belangrijkste suikerbron van Europa geworden. In de 20e eeuw werden suikerbieten in heel Europa verbouwd en er kwamen steeds nieuwe rassen en productietechnieken bij.

Suikerproductie in Nederland
De suikerproductie kwam in Nederland vrij laat op gang in vergelijking met de rest van Europa. De eerste suikerfabriek werd in 1858 gebouwd in Zevenbergen. Rond 1874 waren er 23 suikerfabrieken in Nederland en Noord-Brabant was min of meer dé suikerprovincie van Nederland met 21 suikerfabrieken. Geleidelijk werden steeds meer van deze fabrieken gesloten vanwege overnames. Nu is er in ons land nog maar één bedrijf dat suikerbieten tot suiker verwerkt: de Suiker Unie.

Suikerconsumptie 21e eeuw
Tegenwoordig consumeert men 30 tot 40 kilo suiker per persoon per jaar. Dat geldt voor mensen die wonen in West-Europa en Noord-Amerika. In bijvoorbeeld China is het ongeveer 6,5 kilo per jaar en in tropisch Afrika nog veel minder. De suikerconsumptie in de wereld neemt nog steeds toe, vooral in opkomende landen zoals China en India.

De opkomst van suiker en lichamelijke aandoeningen
In de loop van de tijd zijn we steeds meer voeding met veel loze calorieën zijn gaan eten, onder andere door de opkomst van geraffineerde suiker. Dit is een belangrijke veroorzaker van de toename van de typisch westerse lichamelijke aandoeningen, zoals overgewicht. Maar niet iedereen is het eens over de precieze relatie tussen de consumptie van producten als suiker en lichamelijke aandoeningen. Zo is er recent een onderzoek (in Obesity Reviews, maart 2009) gepubliceerd waarin de onderzoekers beweren dat deze relatie wetenschappelijk nog niet is bewezen.

Toch geeft de geschiedenis duidelijk weer dat de enorme groei in consumptie van onder andere suikerproducten samengaat met de toename van obesitas en andere specifieke aandoeningen. Je ziet het op dit moment gebeuren in een opkomend land als China. Daar worden steeds meer ongeraffineerde en calorierijke producten gegeten. Het overgewicht neemt sterk toen onder de Chinese bevolking overgewicht en er is een grote toename van voedingsgerelateerde chronische ziekten zoals diabetes en hartziekten.

Bronnen:
– http://www.food-info.net/nl/products/sugar/history.htm
– http://nl.wikipedia.org/wiki/Suikerbiet
– http://eethetenjeweethet.web-log.nl/eethetenjeweethet/2005/06/suikerconsumpti.html
– Programmatische aanpak Food & Nutrition: Chinees-Nederlandse ontmoeting van vraag en aanbod (2007)